طراحی و اجرا معماری شهرها براساس جنبه های ناملموس فرهنگی - مجله فروشگاه

او اضافه نمود: به همین دلیل کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس در سال 2003 به تصویب رسید که این کنوانسیون از کنوانسیون های مهمی است که به موضوع میراث ناملموس به شکل مستقل پرداخته است.

معاون میراث فرهنگی کشور توضیح داد: کنوانسیون حفظ و ترویج تنوع مظاهر فرهنگی 2005 نیز که با هدف حفظ و ترویج تنوع بیان های فرهنگی تشکیل شده است، با تصدیق اهمیت دانش سنتی به ویژه نظام دانشی بومیان به عنوان منبع سرمایه معنوی و مادی و سهم مثبت آن در توسعه پایدار و احتیاج به حفظ و ترویج مناسب می پردازد.

او در ادامه گفت: از مفاد این کنوانسیون ها می توان نتیجه گرفت، همان طور که ارزیابی آثار تاریخی و فرهنگی در مقیاس دنیای، فارغ از جنبه های کالبدی، احتیاجمند توجه به عناصر فرهنگی ناملموس هستند، به نظر می رسد معماری معاصر نیز با توجه به جنبه های ناملموس فرهنگی، طراحی و به مرحله اجرا درآید.

طالبیان با اشاره به پرونده ثبت دنیای یزد و تاثیر ارزش های فرهنگی ناملموس یزد در ثبت دنیای این اثر ابراز امیدواری کرد: شهرهای معاصر باید بیش از پیش به ظرفیت های میراث فرهنگی ناملموس برای پویایی و سرزندگی این فضاهای زیستی توجه نمایند.

فراهم نکردن زمینه ای برای ظهور و بروز عناصر فرهنگی ناملموس، یکی از کاستی های معماری معاصر است

مصطفی پورعلی، مدیرکل ثبت و حریم آثار، حفظ و احیا میراث معنوی و طبیعی و دبیر علمی وبینار بین المللی معماری معاصر و مساله میراث فرهنگی ناملموس، گفت: تحولات اجتماعی، سیاسی و مالی دو قرن اخیر در کنار تغییر نگرش انسان به خود، محیط زیست و فضای زندگی ­اش، موجب خلق نوعی از فضای معماری در دنیای معاصر شده است که ساختار و سازمان فضایی و مکانی آن در تاریخ معماری دنیا بی ­سابقه بوده ­است.

او اضافه نمود: فارغ از ظرفیت­ های ایجاد شده به وسیله خلق این نوع از فضای معماری، باید اذعان کرد معماری معاصر کاستی­ هایی را به همراه داشته است که از جمله آن می توان به عدم فراهم کردن زمینه ای برای ظهور و بروز عناصر فرهنگی ناملموس اشاره نمود، عناصری خاطره ­انگیز و زندگی ­بخش که در صورت تداوم حضور، به میراثی فرهنگی در بستر معماری و شهر تبدیل می ­شده ­اند.

پورعلی توضیح داد: تأکید بیش ازحد بر جنبه­ های بصری، کالبدی و مادی و بی­ توجهی به جنبه ­های ناملموس و غیرمادی به ویژه عدم اعتنا به بسترهای فرهنگی، اجتماعی و مکانی، موجب خلق فضاهایی در معماری و شهر معاصر شده است که به جای آنکه مهیای حضور واقعی افراد باشد، صرفاً مناسب صفحات مجازی هستند. در چنین شرایطی، آموزش معماری، نقد، داوری و ارزیابی آثار معماری معاصر بر عناصر صرفاً مادی و بصری تأکید داشته و از جنبه­ های ناملموس کمتر بهره­ می برند.

دبیر علمی این وبینار بین المللی اضافه نمود: با مسابقات و جشنواره­ های بسیاری روبرو هستیم که ارزیابی آثار در آن ها صرفاً از روی تصاویر آثار انجام می گردد و کمتر توجهی به جنبه­ های ناملموس و کیفی حضور افراد در آثار شده­ است.

میراث فرهنگی ناملموس می تواند کیفیتی خاطره ­انگیز برای معماری و شهر فراهم کند

مدیرکل ثبت و حریم آثار، حفظ و احیا میراث معنوی و طبیعی بیان نمود: میراث فرهنگی ناملموس که عموماً در بستر رسوم، نمایش، آیین، مهارت­ های دستی و مهم­تر از همه به وسیله زبان در بستر زندگی، فراوری، ترویج و پاسداری می­ گردد، می تواند کیفیتی خاطره ­انگیز برای معماری و شهر فراهم کند مشروط به آنکه معماری و شهر نیز خود را مهیای بهره ­گیری از این ظرفیت نمایند.

او ادامه داد: امری که در فرآیند طراحی معماری معاصر، کم­تر موردتوجه بوده و رفته و رفته به مسئله ای جدی برای آینده معماری تبدیل می­گردد. معماری و شهر بدون عناصر و میراث فرهنگی ناملموس صرفاً به تصویری انتزاعی از اشکالی می­ماند که زیبایی­اش بدون حضور ما تضمین می­ گردد.

استادیار معماری مطرح نمود: تاریخ گواهی می ­دهد که موجودیت و پایداری معماری، فارغ از جنبه ­های کالبدی، در ارتباط پویا با عناصر فرهنگی ناملموس تضمین شده است. بی سبب نیست که گفته­ اند کعبه بی طواف مشتی خاک و سنگ نیست. اول بیت آدمیان، کعبه، هستی­اش را از ارتباط با طواف به دست می آورد. چه بسیار روایت است که طواف که کهن­ ترین میراث ناملموس مسلمانان ­است، در هر شرایطی در مکان کعبه برپا داشته گردد.

دبیر علمی این وبینار بین المللی گفت:کوشش ­ها برای تأمل دوباره بر مسئله ارتباط معماری و موضوع میراث فرهنگی ناملموس چند دهه ­ای است مدنظر صاحب نظران غرب و شرق قرارگرفته ­است. وبینار بین المللی پیشرو در این راستا کوشش دارد به این مباحث در ایران بیشتر دامن زده و طرح پرسش کند.

شرط بقای میراث فرهنگی ناملموس، انتقال آن از نسلی به نسل دیگر است

رضا سجودی، سرپرست مرکز میراث ناملموس تهران در ادامه گفت: به اعتقاد بعضی از کارشناسان، میراث فرهنگی ناملموس چیزی نیست جز دانش سنتی، این دانش در کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، تحت عنوان دانش و مهارت های مرتبط با طبیعت و دنیا، در کنار سنت های شفاهی، هنرهای اجرایی، کنش ها یا رویه های اجتماعی، آیین ها و رویدادهای جشنی، و صنعت گری سنتی دامنه ها یا حوزه های پنج گانه میراث فرهنگی ناملموس را تشکیل می دهد.

او اضافه نمود: شرط بقای میراث فرهنگی ناملموس، انتقال آن از نسلی به نسل دیگر است. واضح است آنچه از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد و دارای ماهیت غیرمادی و ناملموس است، چیزی نیست، مگر آنچه تحت مفهوم کلی دانش جای می گیرد.

سرپرست مرکز میراث ناملموس تهران توضیح داد: اگر نخواهیم بر درستی این ادعا، که میراث فرهنگی ناملموس همان دانش سنتی است پافشاری کنیم، دست کم باید بپذیریم که در بسیاری از عناصر و تجلیات میراث فرهنگی ناملموس، دانش سنتی نقش انکارناپذیری دارد. بسیاری از عناصر یا تجلیات میراث فرهنگی ناملموس در تحت لوای دو یا چند دامنه از دامنه حوزه های پیش گفته قرار می گیرند. به عنوان مثال موسیقی سنتی آوازی ما بدون شک هم ذیل دامنه سنت های شفاهی قرار می گیرد و هم هنرهای اجرایی.

او در ادامه اضافه نمود: به همین قیاس بسیاری از عناصر میراث فرهنگی ناملموس که در دامنه های دیگر طبقه بندی می شوند، ذیل دامنه دانش سنتی نیز جای می گیرند. با یک نگاه به فهرست عناصر ثبت شده در یونسکو این امر به روشنی مشاهده می گردد. به عنوان مثال لنج سازی و دانش دریانوردی مرتبط با آن در خلیج فارس که در سال 2011 میلادی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس احتیاجمند پاسداری فوری، به ثبت دنیای رسید، از مصادیق روشن دانش سنتی است.

سجودی بیان نمود: عناصر بسیاری وجود دارند که هم زمان چند دامنه را شامل می شوند، که غالبا یکی از آن ها دانش سنتی است.

سرپرست مرکز میراث ناملموس تهران اظهار کرد:یکی از تجلی گاه های درخشان پیوند دانش سنتی (میراث ناملموس) و میراث ملموس، بدون تردید دانش معماری است. مرکز میراث ناملموس تهران خشنود است که همایش یک روزه معماری معاصر و مسئله میراث فرهنگی ناملموس را با همکاری دفتر ثبت، حفظ و احیا میراث طبیعی و معنوی معاونت میراث فرهنگی برگزار می نماید.

معماری معاصر ما از معماری مدرن غربی گرته برداری نموده و از اصل خود جدا شده است

سیدمحمد بهشتی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر در ادامه گفت: فرهنگ حاصل تعامل تاریخی انسان با محیط است که به دو گروه تقسیم می گردد گروهی که وجه مادی دارند و ملموس هستند و گروه دیگر مادی نیستند مانند اسطوره ها، آیین ها و دانش بومی که میراث ناملموس هستند، میراث ناملموس ماندگارتر بوده و در قید حیات است مانند زبان.

او اضافه نمود:یکی از خصوصیات فرهنگ موضوع تداوم آن است. فرهنگ در اثر تماس جامعه با مظاهر فرهنگی می تواند تداوم پیدا کند و این موضوع موجب می گردد فرهنگ از نسلی به نسل دیگر منتقل گردد.

بهشتی توضیح داد:معماری امروز ما در گذشته حبس شده است با معماری روبرو هستیم که مستأصل شده و از اصل خود جدا شده است. در حقیقت از معماری مدرن غربی گرته برداری کردیم. یکی از ویژگی های معماری معاصرمان فاصله دریافت از گذشته و امتناع از زمینه است.

میراث آریا نوشت، عضو پیوسته فرهنگستان هنر توضیح داد:طی 80 سال اخیر در معماری معاصر ما معیارهای فرهنگی تاریخی رعایت نشده است. معماری که در 100 سال گذشته داشتیم نشان می داد هر شهر ویژگی های خاص معماری خود را داشت اما اکنون این گونه نیست.