خانه غفوری نگین معماری قاجاری در محله عیدگاه مشهد - مجله فروشگاه

جهت دریافت خدمات در ضد سرقت با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان ارائه دهنده بهترین درب ضد سرقت ایرانی و خارجی میباشد.

خانه غفوری که مربوط به دوره قاجار است در تاریخ 11 مرداد 1384 با شمارهٔ ثبت 12393 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

از ابتدای ساخت تا سال 1360 به عنوان خانه مسکونی مورد استفاده قرار گرفته و بعد از آن به مدت 18 سال متروکه بوده است.

مالکان خانه غفوری

براساس اظهارات مردم محله و مالک بنا از معمار و سازنده این بنا اطلاعات دقیقی وجود ندارد اما بعضی ها چنین نقل نموده اند که این خانه را یهودی ها ساخته اند، سپس آن را فردی به نام آقای چوب دار خریداری نموده است و در سال 1330 برادرش آقای رشتی باف این منزل را از آقای چوب دار خریده است. از آن موقع در یک طرف آقای رشتی باف و در طرف دیگر برادرش زندگی می نموده اند.

چرا نام خانه غفوری است؟

اکنون که می دانیم مالکان این خانه آقایان رشتی باف و چوب دار بوده اند این سؤال به وجود می آید پس چرا این خانه به غفوری شهرت دارد؟ داستان این گونه است که خانم عذرا غفوری همسر برادر آقای رشتی باف است که بعد از مرگ آقای رشتی باف و برادرش خانه به او رسیده است و در حال حاضر این بنا به نام غفوری شناخته و نام برده می گردد.

ساخت بنا در حدود 100 سال پیش

سبک معماری، چیدمان فضاها و نوع مصالح به کار رفته در این بنا به خوبی سال ساخت آن را تعیین می نماید، براساس شواهد و مدارک و آنالیز های اجرا شده، بیش از 100 سال پیش، این بنا را با مصالحی مانند دیوارهای خشتی با نمای آجری، سقف های چوبی با عایق کاری رطوبتی کاه گل و در ورودی چوبی در نزدیکی مسجد محمدیه ساخته است.

چاه آبی که وجود ندارد

از ویژگی های این بنا می توان به وجود چاه آبی قدیمی و حوضی زیبا در وسط حیاط اشاره نمود، چاه بعدها خشک و پس از آن پر شده، ولی حوض همچنان باقی مانده است. کاربری این بنا در ابتدا مسکونی بوده است. در اوایل انقلاب اسلامی، قسمتی از بنا که در نبش خیابان قرار گرفته است، به صورت تجاری مورد استفاده قرار می گیرد که با توجه به نزدیکی خانه توکلی به حرم مطهر و فاصله اندکش با مرکز شهر، از رونق خوبی برخوردار بوده است. بعدها نیز از این خانه به عنوان مهمان سرایی کوچک استفاده می شده است.

قرار گیری بنا در جبهه شمالی و جنوبی

این بنا دارای دو جبهه شمالی و جنوبی است که جبهه شمالی دارای سه طبقه زیرزمین، همکف و اول است، در این جبهه 14 اتاق قرار گرفته است و در نمای آن نیز از تزئینات آجرکاری، آجرهای مهری و کاشی کاری اسفاده شده است.

در جبهه جنوبی نیز دو طبقه همکف و اول که جمعاً دارای پنج اتاق است و تزئینات آجرکاری، آجرهای مهری و کاشی کاری دارد، این تزئینات وابسته به معماری شامل آینه کاری و گره بندی در فضاها است.

تزئینات زیبا در نما

وقتی داخل حیاط خانه غفوری ایستاده ایم، تزئینات زیبایش شامل آجر و کاشی در نمای بنا خودنمایی می نماید، آجرهای مختلف با چیدمان های مختلف و کاشی های رنگارنگ، نمای بسیار زیبایی به وجود آورده است.

آن بخش از تزئینات که بیشتر جلب توجه می نماید، آجر و کاشی کاری هایی است که روی دیوار شاه نشین اجرا شده است، کاشی کاری روی دیوار شاه نشین گره سرمه دان است، این گره چهارشمسه حاشیه دار، که با کاشی های آبی و زرد و سیاه و آجر تزئین شده، جلوه ای خاص به این نما بخشیده است.

علاوه بر آجرکاری بالای سر در ورودی که از نوع خفته راسته است. در داخل بنا نیز نمونه هایی از گچ کاری و نقاشی های بی نظیر دیده می گردد. در ورودی این بنا نیز چوبی است و سقف های اتاق ها و راهروها نیز چوبی اند.

چیدمان فضاها

خانه تاریخی غفوری در محله عیدگاه یکی از قدیمی ترین محلات مشهد قرار گرفته است این خانه با مساحتی در حدود 1300 متر مربع بنا شده است. فضاها در چهار گوشه حیاط مستطیل شکل خانه و در دو اشکوب چیده شده، ورودی خانه در گوشه ضلع جنوب غربی واقع شده و شامل هشتی است که با راهرویی طویل به گوشه ضلع غربی متصل می گردد. جبهه زمستان نشین در شمال حیاط جای دارد و مشتمل بر تالاری مستطیل شکل و دو اتاق در طرفین است.

بخش هایی که دیگر نیست

این بنا در گذشته اندرونی، بیرونی، کلفت نشین، نوکرنشین، درشکه خانه و هشتی داشته است اما در سال 1345 خانه را به دو قسمت تقسیم نموده اند و قسمت نوکرنشین، کلفت نشین، اصطبل و حمام را فروخته اند که هم اکنون تمامی آن از بین رفته و قسمت اعیان نشین باقی مانده است.

ارزش های هم چنان پایدار

باتوجه به این که این بنا در دو طبقه ساخته شده و ساختمان های اطراف هم بیش از دو طبقه نیستند، ارتفاع ساختمان از لحاظ دید نظری نسبت به حرم امام رضا (ع) رعایت شده و از لحاظ کیفیت مصالح ساختمانی با ساختمان های مجاور یکنواخت است.

نحوه دسترسی به خانه غفوری مشهد

خانه تاریخی غفوری در خیابان نواب صفوی، کوچه عباسقلی خان، کوچه مسجد محمدیه، انتهای کوچه، پلاک 85 واقع شده است. نحوه دیگر دسترسی به منزل مذکور به وسیله خیابان امام رضا، کوچه شهید طاووسی، کوچه محمدیه، انتهای کوچه، پلاک 85 است.

مداخلات در بنا

ابوالفضل مکرمی فر مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان این که این بنا دچار آسیب های فرسایشی، طبیعی و آسیب های ناشی از مداخلات انسانی طی سال های متمادی شده است، می گوید: هم اکنون با مشارکت شهرداری منطقه ثامن مشهد و اداره کل استان این بنا در حال بازسازی و برطرف آسیب های مذکور است.

او ادامه می دهد: در هنگام ورود به منزل، وارد هشتی می شویم که با راه پله هایی با طبقه بالا ارتباط دارد. این راه به تازگی احداث شده و قبلاً وجود نداشته است.بعد از هشتی، وارد حیاط می شویم که چند پله پایین تر از کف خیابان است، در حیاط، باغچه های مستطیل شکل عظیم و همچنین حوض مستطیل شکل عظیمی قرار داشته است، در طول سالیان سال و به مرور این حوض پر شده و جای آن حوض کوچک دیگری ساخته شده است.

مکرمی فر می گوید: در طبقه اول نمای شمالی حیاط، حوض خانه ای قرار داشته که در حال حاضر تخریب شده و زمین را صاف نموده اند، در کنار فضای حوض خانه در طبقه همکف اتاقی نیز وجود دارد که اکنون به انبار تبدیل شده است.پلکانی از داخل فضای کنار حوض خانه، ارتباط بین طبقات را ایجاد می نماید، در طبقه بالا، روی حوض خانه اتاق پنج دری قرار گرفته است، نمای قسمت شمالی از کاشی کاری های معقلی زیبای بالای پنجره ها و آجرکاری های بسیار زیبای زیر پنجره ها تشکیل می گردد، در قسمت جنوبی خانه، دو اتاق سمت کوچه را مسدود نموده و به صورت مغازه درآورده اند.

او در ادامه عنوان می نماید: در پشت مغازه ها اتاقی دودری و پلکان هایی وجود دارد که ارتباط با طبقه بالا را ایجاد می نماید. در بالای مغازه ها، اتاق سه دری و چند اتاق تودرتو قرار گرفته اند، تزئینات قسمت جنوبی بنا شامل آجرکاری بسیار نفیس و همچنین آینه کاری هایی می شوند که احتمالاً جدید ساخته شده اند.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی می گوید که کاربری این بنا تغییر خواهد نمود و این خانه تاریخی به مرکز نوآوری اداره کل استان تبدیل خواهد شد.