خاورمیانه منطقه ای با پتانسیل های بالا در عرصه دیجیتال ، صادرات فناوری جایگزینی مناسب بجای خام فروشی نفت - مجله فروشگاه

میثم عباسی، عضو خانه اقتصاد و تجارت ایران و ترکیه- در یادداشتی اختصاصی برای گروه اقتصادی خبرنگاران نوشت؛

امروزه در سطح دنیای، اقتصاد های دارای اکوسیستم چابک و دارای زیرساخت های پشتیبانی از نوآوری در فناوری شاهد جهشی انقلاب گونه در ساختار هایشان هستند. برای آنکه دولت ها، شرکت های بزرگ و چند ملیتی و استارتاپ ها از مزایای این انقلاب استفاده نمایند، احتیاج به سیستم ها و مقرراتی صحیح احساس می گردد این در حالی است که به اشتراک گذاری داده ها که مهم ترین بخش کار است نیز باید کم هزینه و انعطاف پذیر باشد. متخصصین خانه اقتصاد و تجارت امروزه بیشترین تمرکز را روی فناوری های نوین با اولویت صادرات خدمات فناوری محور ایرانی به منطقه دارند. منطقه ای که در حال حاضرکشور هایش بیشترین میزان نفوذ دیجیتال را تجربه می نمایند.

امروزه موضوع گذر به دنیای دیجیتال در هیچ کجا به اندازه خاورمیانه مشهود نیست. مطابق با گزارش موسسه PwC، در سال 2016، 33 درصد شرکت ها در خاورمیانه درسطوح پیشرفته دیجیتالی سازی بودند و انتظار ها این بود که میزان دیجیتالی سازی فرآیند های کاری تا سال 2020 بیش از دو برابر گردد و به 72 درصد برسد. بعضی از صاحب نظران عقیده دارند که دیتاسنتر ها می توانند پالایشگاه های جدید خلیج فارس باشند. خاورمیانه در میان یک انقلاب دیجیتالی قرار گرفته که موج اول آن را رد نموده و وارد موج دوم و سوم شده است. گذر به آینده با بهره گیری از روش های جدید جز با پشتوانه های دولتی میسر نمی گردد. مانند ایجاد اکوسیستم های کارآفرینانه و کاهش بروکراسی و افزایش حمایت ها برای حضور بیشتر بانوان در عرصه های کسب و کار همزمان با افزایش حمایت های اقتصادی از استارتاپ ها با نگاه به جمعیت به شدت جوان منطقه (به طور متوسط افراد زیر 25 سال حدود 30% جمعیت را در منطقه تشکیل می دهند). این یک مزیت بسیار مهم از لحاظ نیروی کار جوان و دارای انرژی می باشد. وجود جمعیت جوان باعث افزایش سریع فرایند ها در بستر دیجیتال نیز می گردد. از جمله آموزش، فرهنگ سازی و کسب و کار.

منطقه ما چالش های خود را دارد، از جمله مسائلی مانند مسائل سنتی درایجاد کسب و کار، امنیت شغلی، و سرمایه گذاری کم در بخش تحقیق و توسعه که شالوده ورود به عرصه های جدید است. در خاورمیانه، کشور ها معمولاً کمتر از 1 ٪ از فراوری ناخالص داخلی خود را صرف تحقیق و توسعه می نمایند، این در حالی است که متوسط هزینه OECD دنیای 2.5 ٪ می باشد. اگر به این موضوع مواردی مانند مسائل سفر، تعرفه های گمرکی و کمبود مهارت های عمومی را هم اضافه کنیم خواهیم دید که خاورمیانه چالش های عمده ای در عرصه کسب و کاردارد.

به نظر می رسد توسعه کارآفرینی با استفاده از روش هایی نظیر رایانش ابری وپلتفرم های اشتراک گذاری اطلاعات کسب و کار بین کشور ها بتواند راهکار مناسبی برای بهبود فرآیند ها باشد. بنا بر اطلاعات موسسه گارتنر خاورمیانه دارای کمترین میزان هزینه فناوری اطلاعات ابری نسبت به سایر مناطق دنیا است. وجود ذخایر بزرگ انرژی می تواند تا سال ها تضمین نماینده احتیاج صنایع انرژی محور منطقه با هزینه های کم باشد.

نگاهی به آمار های منطقه در حوزه فناوری

به نظر می رسد نگاه های سنتی سرمایه گذاری در خاورمیانه سریعا تغییر نموده است. تا 5 سال قبل قسمت اعظم بازار سرمایه گذاری خاورمیانه را بازاراملاک تشکیل می داد، ولی امروزه این بازار جای خود را با فناوری عوض نموده است. با رشد شرکت های حوزه Mena انتظار می رود سرمایه گذاری در شرکت های فین تک منطقه از 150 میلیون دلار به 2 میلیارد دلار افزایش یابد.

لبنان اخیرا بخشنامه ای را تحت عنوان 331 تصویب نموده است که یک بسته حمایتی 400 میلیون دلاری برای شرکت های نوپا می باشد. اگر بانکی در این شرکت ها سرمایه گذاری کند درصورت ورشکستگی شرکت، بانک تنها دچار زیان 25 درصدی خواهد بود و مابقی توسط دولت پرداخت خواهد شد. این امر باعث ایجاد بودجه و شتاب دهنده های جدید VC و همچنین یک اکوسیستم گسترده تر شده است که حتی بعضی از استعداد های از دست رفته در خارج از کشور را نیز برای بازگشت به خانه تشویق می نماید. براساس آمار های MENA Venture شرکت های امارات متحده عربی تنها در 2017 بیش از 400 میلیون دلار بودجه VC جذب نموده اند.

اوضاع در کشور اردن نیز کمابیش مشابه است و کسب و کار های نوین این کشور شاهد رشد 25 درصدی بوده اند. با برنامه های این کشور در حوزه آی تی و کوشش ها جهت مبدل شدن به سیلیکون، ولی منطقه، اردن قصدی جدی برای جذب غول های بین المللی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) که خوشه های جدید صنعت را رشد می دهند، دارد. نظیرآنچه که در اسپو، زادگاه نوکیا در فنلاند اتفاق افتاده است. به دلیل حضور نوکیا، باغ نوآوری اسپو به بزرگترین جامعه نوآوری در منطقه اسکاندیناوی تبدیل شده است. بحرین نیز با ایجاد یک شبکه آموزش نوین به نام AWS با همکاری آمازون توانسته طی چند ماه برای بیش از 2500 نفر امکانات آموزشی پیشرفته مهیا کند.

فرصت هایی که باید به آن ها توجه کرد

جمهوری اسلامی ایران در منطقه ای واقع شده که اصطلاحا کریدور لجستیک و نقطه اتصال آسیا به اروپا نامیده می گردد. اهمیت سرزمینی و موقعیت جغرافیایی کشورمان بر کسی پوشیده نیست. وجود معادن و ذخایر طبیعی بالا نیز اهمیت موضوع را چندین برابر می نماید. اما ایران دارای یک نوع دیگر از ظرفیت پنهان نیز می باشد که تا به امروز توجه چندانی به آن نشده است و آن قدرت بالقوه و بالفعل علمی و فناوری و توان متخصصین بومی می باشد. ایران با داشتن مراکز دانشگاهی و پژوهشی متعدد توان بالایی برای ایفای نقش در زمینه های علمی و فناوری در عرصه های منطقه ای و حتی دنیای دارد. وجود متخصصین و شرکت های فناور و دانش بنیان که در عرصه های بین المللی نیز می توانند حرفی برای گفتن داشته باشند یک فرصت طلایی برای ایران ایجاد نموده است که اگر به آن توجه کافی در جهت توانمند سازی برای صادرات فناوری محور گردد می تواند درآمدزایی بالایی برای کشور داشته باشد.

ایران دارای پتانسیل های مبدل شدن به یک هاب تامین احتیاج های فناوری محور برای کشور های منطقه است. موضوعی که ما در خانه اقتصاد و تجارت به آن توجه زیادی داریم. با نگاهی به آمار های کشور هایی نظیر هلند که عمده درآمدشان به وسیله صادرات خدمات فناوری است به خوبی می توان تصور کرد که درآمد این نوع صادرات چندین برابر درآمد فروش یکساله نفت در کشور ماست.

کشور های منطقه خاورمیانه امروزه به سرعت در حال طرح ریزی برنامه هایی برای مبدل شدن به سرآمد در زمینه فناوری های نوین و بالاخص دیجیتالی در بازار رقابتی داغ منطقه هستند. عمده مسائل این کشور ها کمبود نیروی متخصص است. موضوعی که در ایران چنین نیست و نیروی کار متخصص در زمینه های فنی و مهندسی درصد بالایی از فارغ التحصیلان را تشکیل می دهند. ایجاد پلن های کوتاه مدت و بلند مدت برای توانمند سازی شرکت ها و فناوران در کشور برای حضور در بازار های بین المللی با اولویت احتیاج های منطقه ای در کنار تعریف پروژه هایی جهت معرفی شرکت های ایرانی به کشور های همسایه با اولویت ایجاد و توسعه برنامه ای جامع برای آگاهی از احتیاج های صنعتی و فناوری کشور های منطقه در کنار توانمند سازی شرکت های کوچک، ولی دارای ایده و تجمیع آن ها می توانند از جمله اقدامات مناسب در زمینه خدمات فناوری محور باشند که احتیاجمند همکاری های دستگاه های متولی به صورت عملی است تا از فرصت پیش آمده در راستای دیجیتالی شدن خاورمیانه نهایت استفاده برده گردد.