خبرنگاران انحصار و تحریم بلای جان بازار - مجله فروشگاه

روزنامه ایران 19 فروردین یادداشتی به قلم سیدعزیز آرمن استاد دانشگاه چمران اهواز منتشر کرد و نوشت: اگر کارنامه کاری دولت فعلی و دولت های گذشته را بررسی کنیم می بینیم که در هر دوره یک بحران کالایی به وجود آمده است. بحرانی که چالش جدی ایجاد کرده و باعث شده است که مردم دغدغه خرید یک کالا را داشته باشند.

حال سؤال این است که چگونه می توان از این بحران ها جلوگیری کرد و بازار را به سمت آرامش برد؟ قبل از پاسخ دادن به این سؤال ابتدا باید علت چنین بحران هایی را بررسی کرد. به نظر می رسد دو عامل بیشترین تأثیر را در بهم ریختگی کالا دارد که اولین آن انحصار و دیگری تحریم است. اگر کالاهایی را که طی سال های گذشته با کمبود روبرو شدند بررسی کنید می بینید که دو موضوع یاد شده بیشترین نقش را داشتند.

زمانیکه در تولید، تأمین و توزیع یک کالا انحصار وجود داشته باشد طبیعی است که در برهه های مختلف آن کالا با کمبود و گرانی روبرو شود. تحریم هم از جمله مواردی است که بارها بر بازار کالا اثرگذاشته است. و حتی کمبود آن در بازار رخ دهد. وقتی قیمت خوراک طیور بالا می رود یا تأمین آن با ارز دولتی سخت می شود مرغدار نمی تواند هزینه های بالا را متقبل شود و بدون رشد قیمت، تولید را ادامه دهد از این رو چاره ای جز رشد قیمت نیست.

بر این اساس نمی توان مطرح نمود که وجود یک مشکل باعث بحران در تأمین کالا می شود، بلکه مسائل متعددی که در تحریم نهفته است دست به دست هم می دهد تا بازار کالا با اختلال روبرو شود. وقتی کشوری با تحریم روبرو است نمی تواند در امور اقتصادی و کنترل بازار پیروز عمل کند چرا که پیوستگی در ظهور مسائل وجود دارد. وقتی دولت نتواند در زمان مقرر ارز تأمین کند یا کشتی بموقع به بنادر نرسد مسائل مشابه طبیعی و واقع بینانه است که دولت ها نتوانند در تأمین کالا پیروز عمل کنند.

به غیر از دو مبحث اصلی که در ابتدا به آن اشاره شد موضوعات دیگری هم می توانند باعث بهم ریختگی بازار شوند. یکی از آنها وجود اختلاف بین دستگاه ها در گمرکات و دیگری دخالت دولت در تنظیم بازار است. برخی اوقات تنظیم بازار باعث بی نظمی در بازار می شود. چرا که بعضاً پیش می آید که در ستاد تنظیم بازار افرادی که صاحب نفوذ هستند تصمیم های غیر کارشناسی را تحمیل می کنند یا افرادی که به هر دلیلی منتفع می شوند تصمیم هایی می گیرند که از نظر کارشناسی اشتباه است. زمانیکه تضاد منافع باشد تصمیم هایی اتخاذ می شود که در کوتاه مدت و بلندمدت باعث آشفتگی تولید و مصرف می شود.

از آنجا که تجربه چنین اتفاق هایی(کمبود و گرانی مداوم کالاها) در سایر کشورها وجود ندارد نمی توان با توجه به تجربیات سایر کشورها به جوابی که آزمون و خطای آن اجرا شده است، رسید. اما بررسی بازار کشورهای مختلف نشان می دهد که دولت ها کمترین دخالت را در بازارها دارند.

از این رو در پاسخ به سؤالی که در ابتدای یادداشت به آن اشاره شد باید مطرح نمود که باید بازار براساس عرضه و تقاضا کنترل شود. یعنی در اولین گام دولت به سمت حذف انحصارها برود و اجازه ندهد در کالاهای مصرفی مردم کوچک ترین انحصاری باشد چرا که انحصار بشدت به بازار صدمه وارد می کند. زمانیکه چنین امری حل شد در گام دوم می توان به سمت آزادسازی قیمت ها رفت به گونه ای که دیگر دولت قیمت گذاری نکند. در چنین شرایطی قیمت ها شفاف تر خواهد بود و بازار به صورت رقابتی کنترل می شود.

اگر چنین اتفاقی دنبال شود دیگر شاهد نارضایتی مردم از کمبود و گرانی کالاها نخواهیم بود و بازار به سمت آرامشی که نیاز دارد حرکت می کند. امیدوارم در دولت فعلی زیربنای این امر گذاشته شود تا دولت های آینده با یک فرمول درست تنظیم بازار را دنبال کنند.