وادوش آیین سنتی مردم گلستان برای مشارکت در دامداری است - مجله فروشگاه

فقر مالی، فقدان امنیت، شرایط اقلیمی و جغرافیایی سخت در درازای زمان روستاییان و کوچ نشینان ایران را هرچه بیشتر به هم وابسته نموده است. شیوه های مشارکت و یاریگری در بهره برداری در منطقه ها مختلف ایران متناسب با فرهنگ و شرایط محیطی آن منطقه اتخاذ شده و در نهایت یک نظام بهره برداری پایدار را پدید می آورد که ریشه در دانش بومی و تجربه های شغلی قرن های گذشته این مرز و بوم دارد.

در روستاهای منطقه شاهکوه از توابع شهرستان گرگان نیز میتوان با برگزار شدن مراسم سنتی چون وادوش بر این امر صحه گذاشت. از آنجایی که عایدی بیشتر مردم روستا از فعالیت های دامداری تأمین و دام ها به وسیله چوپانان نگهداری می شوند و چون گوسفندان یک گله، متعلق به افراد مختلف است، دامداران به منظور مشخص مقدار سهم هر کدام از مالکان گوسفندان در یک روز از سال گرد هم می آیند تا با دوشیدن شیر دام خود به این مهم دست یابند. در این بین برای مالکان و میهمانانی که به شکرانه این روز گرد هم می آیند، جشنی را برگزار نموده و از ایشان پذیرایی می نمایند.

در این شیوه اوج مشارکت دامداری مشاهده می گردد. در این سیستم، دامداران دام های خود را در یک گله با چوپانان مشترک گرد می آورند، به صورت مشترک به چرا برده، شیر دوشی می نمایند، لبنیات درست می نمایند، مخارج می پردازند و در آخر نیز تمامی عایدیها را نسبت به سهم هر کس از گله اشتراکی تقسیم می نمایند. به این مراسم سنتی در منطقه شاهکوه وادوش گفته می گردد. وا به معنای باز کردن و جدا کردن گوسفندان از هم، دوش هم به معنای دوشیدن است.

وادوش افزون بر این از جشن های دامداری این منطقه بشمار می رود، در شمار یکی از مهمترین تعاونی های سنتی دامداران نیز محسوب می گردد. این آیین بیانگر نوعی از مشارکت و یاریگری است که دامداران در استفاده بهینه از نیروی انسانی بکار گرفته اند.

در ابتدای این روز فضایی برای دوشیدن شیر گوسفندها کنار گه (محل نگهداری دام) آماده می گردد و سپس با یاری چوپانان و مشخصه ای که هر یک از صاحبان دام برای خود دارند که به آن دِرشِم (نشان شناسایی گوسفند به صورت برشی در گوش) گفته می گردد، اقدام به دوشیدن شیر گوسفند خود می نمایند. در این بین جمعی از افراد هم، در تدارک پذیرایی ناهار برای صاحبان مال و میهمانانی هستند که به واسطه افراد مختلف دعوت می شوند تا به شکرانه این روز گردهم جمع شوند. بعد از دوشیدن شیر، گوسفندها رها شده و مقدار شیر جمع آوری شده وزن کشی و یادداشت و قرائت می گردد. بعد از آن شیر برای تبدیل به محصولات دیگر داخل ظرف مخصوص خود به نام بِرکِر جوشانده و در ظرف هایی چون کَندیل یا تِلِم و دوغ ریز و… ریخته می گردد.

در روز وادوش دامداران از میهمانان در وعده صبحانه از محصولات لبنی همانند سرشیر، کره، پنیر و… و در وعده ناهار با غذایی به نام کاماجدان و خام ته چین پذیرایی می نمایند.

مراسم آیینی سنتی وادوش در مهر سال 1400 در لیست آثار ملی میراث فرهنگی ناملموس نهاده شد و به ثبت رسید.